طراحی ابزارهای مدیریت نقدینگی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی

موسسات مالی برای دستیابی به دو هدف اساسی و بعضاً متناقض در اختیار داشتن نقدینگی و حفظ وضعیت سودآوری با مشکلات متعددی روبه‏رو می‏باشند. این مسئله زمانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‏شود که کسب و کار آن موسسه تنها بر اساس مبادله وجه نقد باشد. بنابراین موسساتی مثل بانک ها باید بیشتر به مسئله مدیریت نقدینگی توجه نمایند. تمرکز این تحقیق بر روی مدیریت نقدینگی می‏باشد که عبارت است از: توانایی کوتاه مدت بانک در پاسخ‏گویی به برداشت‏های مشتریان و تقاضاهای جدید برای تسهیلات. استفاده از ابزارهای مالی یکی از روش‏های مدیریت نقدینگی است. با توجه به ربوی بودن ابزارهای بازار پول متعارف، نمی‏توان در بانکداری اسلامی از آن‏ها استفاده نمود. بنابراین مشکلات بانک‏های اسلامی برای مدیریت نقدینگی دو چندان است، از یک طرف باید مانند بانک‏های متعارف بتوانند از رکود سرمایه جلوگیری کنند و از طرف دیگر باید راهکارهای سازگار با اصول شریعت اتخاذ کنند. در سال های اخیر، پژوهش هایی در زمینه ابزارهای مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی انجام گرفته که منجر به معرفی ابزارهایی از قبیل: قرض الحسنه متقابل، بازار پولی بین بانکی، مرابحه موازی، اوراق اجاره به شرط تملیک، اوراق مرابحه رهنی و ... شده است. در این پژوهش با استفاده از روش دلفی و از طریق پرسشنامه، نظرات کارشناسان راجع به ابزارها و پیش نیازهای آن در دو دور جمع‏آوری شد که نتایج آن از قرار زیر است: 1- پیش نیازهای استفاده از ابزارهای مدیریت نقدینگی: توجه به الزامات و اصول شریعت، وجود زیرساخت های مناسب، وجود تسهیلات مبتنی بر عقود مختلف در دارایی بانک، قوانین و مقررات شفاف، تحلیل بانک از مدت زمان نیاز به نقدینگی، تحلیل بانک از نیازهای خالص به نقدینگی، تعیین مقدار در معرض ریسک نقدینگی، کاهش ریسک در تعاملات بین بانکی. 2- ابزارهای مدیریت نقدینگی: تسهیلات مشارکتی، مشارکت متقابل، تأسیس صندوق مشترک، صندوق abc، اوراق اجاره به شرط تملیک، اوراق مرابحه رهنی.